İntrauterin inseminasyon yani aşılama işlemi, infertilite (kısırlık) tedavisinde kullanılan üremeye yardımcı tekniklerden biridir. Bu yöntemde eşten mastürbasyonla alınan, laboratuvar ortamında yıkanmış ve konsantre hale getirilmiş spermler, ilaçla uyarılmış yumurtaların çatlamasından sonra doğrudan rahim boşluğuna (uterin kavite içine) ince, steril bir kateter yardımıyla yerleştirilir.
Aşılama yönteminde amaç, sağlıklı hareketli spermlerin fallop tüpüne doğru yüzmesi ve bekleyen yumurtayı dölleyerek gebeliğin gerçekleşmesidir. Bu yöntemde uterin kavite içine ilerleyen sperm sayısı da artırıldığı için gebelik şansı yükselmektedir.
Aşılama hangi durumlarda yapılır?
Öncelikle aşılama yönteminin uygulanabilmesi için kadının fallop tüplerinden en az birinin açık olması ve sperm sayısının çok düşük sınırlarda olmaması gerekmektedir.
Kısırlık sorunu birçok farklı faktöre bağlıdır. Aşılama yaygın olarak şu durumlarda uygulanmaktadır:
- Açıklanamayan kısırlık tanısı alan çiftlerde, yumurtlamayı uyaran ilaçlarla birlikte ilk tedavi olarak yapılır.
- Endometriozise bağlı infertilite durumda, kadından iyi kalitede yumurta elde etmek için ilaç kullanımını takiben ilk tedavi yaklaşımı olarak uygulanabilir.
- Hafif seviyede ve ortalamanın altındaki sperm konsantrasyonu, zayıf sperm hareketi (motilitesi) veya sperm şeklinde (morfoloji) hafif anormalliklerde uygulanabilir. Aşılama işlemi hazırlığında hareketli ve normal spermler düşük kaliteli olanlardan ayırılabilir.
- Servikal faktörlerden kaynaklı kısırlık tedavisinde aşılama uygulanır. Rahim ağzı yaraları, servikal mukus kalitesindeki bozukluklar, servikal stenoz, servikal yetmezlik ve serviksin kendisinden kaynaklanan anatomik bozukluklar spermin yumurtaya ulaşmasını engelleyebilir. Aşılama yöntemi serviks engelini atlayarak, spermin doğrudan rahme bırakılmasını sağlar.
- Yumurtlama olmaması veya çok az sayıda yumurta olması dahil yumurtlama ile ilgili sorunlardan kaynaklanan kısırlığı olan kadınlarda da uygulanabilir.
- Nadiren de olsa bazı kadınlar semendeki proteinlere karşı alerji geliştirebilir. Aşılama işleminde semendeki proteinlerin çoğu sperm yerleştirilmeden önce çıkarıldığı için alerjik reaksiyon riski ortadan kaldırılmış olur.
Aşılama işlemine hazırlık
intrauterin inseminasyon (aşılama) işlemi öncesinde hazırlık aşaması doğru şekilde koordine edilmelidir.
- Semen örneğinin hazırlanması: İşlemden birkaç saat önce erkek hasta kliğine gelerek mastürbasyon yöntemiyle meni örneğini verir. Daha sonra semen yıkama işlemine tabi tutulur. Yıkama işlemi ile normal hareketli spermlerin, aşılamanın başarısını olumsuz etkileyecek olan düşük kaliteli spermler ile diğer elementlerden ayrılması sağlanır. Böylece konsantre ve sağlıklı spermler kullanılarak gebelik elde etme şansı artar.
- Yumurtalık uyarımı ve yumurtlama takibi: Aşılama işlemi öncesinde yumurtalıklar için yumurtlama uyarımı yapan ilaçlar kullanılır. Bu süreçte transvajinal ultrason ile düzenli olarak yumurtalıktaki folikül gelişimi takip edilir. En fazla iki folikül geliştiğinde ve gelişen folikül 18-20 mm çapa eriştiğinde çatlatma iğnesi olarak da adlandırılan hCG ( Human chorionik gonadotropin) enjeksiyonu uygulanır. hCG iğnesinden yaklaşık 36 saat sonra aşılama işlemine geçilir.
- Zamanlamanın en iyi şekilde yapılması: Aşılama işlemi için optimum zaman genellikle yumurtlama tespit edildikten bir veya iki gün sonrasıdır. Yapılan araştırmalarda 24-48 saat aralığında herhangi bir zamanda aşılama işleminin yapılabileceği gösterilmiştir. Ancak süreç çiftlere özel olarak planlandığı için en iyi zamanlama uzman doktor tarafından belirlenmelidir.
Aşılama nasıl uygulanır?
Aşılama işlemi muayenehane veya klinik ortamında genellikle anestezi veya lokal anestezi kullanılmadan gerçekleştirilebilen basit bir uygulamadır.
Hasta jinekolojik muayene pozisyonuna getirilir. Vajinaya yerleştirilen spekulum aleti yardımıyla rahim ağzı (serviks) görüntülenir. Daha sonra steril, ince bir kateter yardımıyla serviksten uterin kavite (rahim boşluğu) içine doğru konsantre spermler birkaç dakika içinde yavaşça iletilir .
İşlemden sonra hastanın kısa bir süre sırt üstü uzanması yeterlidir. Daha sonra günlük aktivitelere dönüş sağlanır.
Aşılamayı takiben bir veya iki gün hafif lekelenme olabilir. Yaklaşık 2-3 gün sonra da cinsel ilişkiye girilebilir.
