Dünyada ve ülkemizde görülme sıklığı her yıl artan cinsel yolla bulaşan hastalıklar (CYBH), ciddi bir sağlık problemi oluşturmaktadır. Sıklıkla cinsel aktivitenin daha yoğun olduğu 15-45 yaşları arasında görülen CYBH’ler önlenebilir ve çoğunlukla tedavi edilebilir niteliktedir.
Yayılmanın engellemesinde en önemli unsurlardan biri cinsel olarak aktif kişilerin ilgili korunma yöntemleri konusunda bilinçlenmeleri ve gereğinde düzenli olarak tarama yaptırmalarıdır. Ancak bu konuda yeterli farkındalığın oluşmaması nedeniyle birçok kişi hastalık taşıdığını bilmeden başkalarına bulaştırabilmektedir.
Hastalığın önlenemediği durumlarda belirtiler görüldüğünde doktora başvurulmalı, doğru tedavilerle CYBH’ler kontrol altına alınmalıdır.
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar nelerdir?
Bakteri, virüs, mantar ve parazit kaynaklı enfeksiyonların neden olduğu cinsel yolla bulaşan hastalıklar (CYBH), vajina, penis, ağız veya anüsü içeren her türlü cinsel aktiviteden geçebilir.
En yaygın görülen cinsel yolla bulaşan hastalıklar şöyle sıralanmaktadır:
- Klamidya
- Sifiliz (Frengi)
- Gonore (Bel soğukluğu)
- HPV (Human Papilloma Virüs)- Genital siğiller
- HIV/AIDS
- Trikomonas vajiniti
- Genital uçuk
- Hepatit B
- Kasık biti
Cinsel yolla bulaşan hastalıkların en sık görülen belirtileri genital bölgede kaşıntı, yanma ve akıntıdır. Bazen de bu hastalıklar herhangi bir belirti vermeyebilir.
Bazı türleri masum görünse de CYBH'lerin tedavi edilmesi gereken ciddi hastalıklar olduğu unutulmamalıdır. HIV/AIDS kontrol altına alınamadığı takdirde yaşamı tehdit etmektedir. HPV’nin bazı türleri ise kadınlarda rahim ağzı kanseri başta olmak üzere vulva ve vajina kanserlerine yol açabilmekte; erkeklerde de genital bölge kanserlerine neden olmaktadır.
HPV enfeksiyonu nedir?
HPV, insan papilloma virüsü anlamına gelir. Cilt teması ile yayılan bu hastalıkta prezervatif ne yazık ki tam koruma sağlamamaktadır.
200’ün üzerinde farklı türü bulunan son derece bulaşıcı bir virüstür. Genellikle semptom göstermeyen HPV’nin ciddi hastalıklara neden olabilen türleri bulunmaktadır. HPV tip 16 ve tip 18’in serviks hücrelerinde değişikliğe neden olabildiği bilinmektedir. Bu da rahim ağzı kanserine yol açabilir. HPV tip 6 ve 11 ise genellikle genital siğillere neden olur.
Rahim ağzı kanseri vakalarının %95'inden fazlası, anal kanserlerin %90'ı, vajinal kanserlerin %78'i, penis kanserlerinin %50'si ve vulva kanserlerinin %25'i HPV kaynaklıdır.
Genital siğil (Kondilom) nedir?
HPV’nin yaklaşık olarak 40 tipi genital siğile yol açmaktadır. Yaygın görülen genital siğiller ciltte pütürcüklü, kabarcıklı yapılar halindedir. Tek veya birden çok olabilen siğiller ten rengi, kahverengi veya gri renktedir. En tipik belirtisi kaşıntıdır. Bazen cinsel ilişkide kanamaya da yol açabilirler.
Genital siğiller cinsel aktivite sırasında cilt temasının bulunduğu bölgelerde çıkar. Vulva, vajina, rahim ağzı, anüs ve çevresi, kasıklar kadınlarda genital siğilin en çok görüldüğü bölgelerdir. Erkeklerde ise kasık, penis, testisler, anüs gibi bölgelerde siğiller çıkabilmektedir.
HPV tanı ve tedavisi
HPV tanısında pap smear testi ve HPV testi en yaygın kullanılan araçlardır. Bunun yanı sıra HPV enfeksiyonunun neden olduğu anormal hücrelerin tespit edilmesinde kolposkopi yöntemi de kullanılmaktadır. Kolposkopi, özellikle pap smear testi sonucunda anormal hücre belirtilerine rastlandığı takdirde yapılır. Kolposkop adı verilen ışıklı aletle serviks büyütülür ve anormal bölgeler tespit edilir; aynı işlemde biyopsi de alınabilir.
HPV’nin kesin tedavisi yoktur. Genital siğiller genellikle kendiliğinden geçse de farklı zamanlarda ve vücudun farklı bölgelerinde yeniden ortaya çıkabilir.
HPV tedavisi çoğunlukla genital siğillerin farklı yöntemlerle yok edilmesini kapsar. Kadınlarda kriyoterapi (siğillerin dondurulması), elektrokoter (yakma), çeşitli antiviral kremlerle genital siğil tedavisi yapılabilir. Servikal bölge lezyonlarının tedavisi LEEP (Loop elektrocerrahi eksizyonu prosedürü), Konizasyon (servikal dokunun cerrahi olarak koni şeklinde çıkarılması), lazer yöntemi ile sağlanabilir.
HPV aşısı
Günümüzde HPV aşıları sayesinde hastalık bulaşmadan korunmak mümkün olmaktadır. İkili, dörtlü veya dokuzlu HPV aşıları mevcuttur. Dokuzlu HPV aşısı HPV’nin en tehlikeli tipleri olarak bilinen 16 ve 18’in yanı sıra yaygın rastlanan tip 6, 11, 31, 33, 45, 52 ve 58’e karşı da tam koruma sağlar.
HPV aşısı çocuklarda 9-14 yaşlarında yapıldığında en güçlü etkiyi göstermektedir. İdeal aşı yaşı 11-12 yaşlardır ve ilk cinsel ilişkiden önce yapılması önerilmektedir. Daha ileri yaşta hiç cinsel ilişkiye girmemiş kişilere de önerilmektedir. İleri yaşlarda, cinsel aktif fakat aşı henüz yaptırmamış kişilerde de 45 yaşa kadar aşının hala faydalı olabileceği düşünülmektedir.
