Gametler, canlı organizmalardaki üreme hücreleridir. Bunlara eşey hücreleri de denir. Dişi gametlere yumurta veya yumurta hücreleri; erkek gametlere ise sperm denir. Üremeye yardımcı tedaviler kapsamında kullanılan yöntemlerden biri de gamet hücrelerinin dondurulmasıdır.

Gamet hücrelerinin dondurulması, ileride çocuk sahibi olmak isteyen kişilerin yumurta veya spermlerinin uzun süreli saklanması işlemidir. Doğurganlığın korunmasını sağlayan bu yöntem, kadın ve erkeklere istedikleri ve hazır oldukları zamanda çocuk sahibi olabilme fırsatını da tanımaktadır.

Yumurta dondurma nedir?

• Yumurta hücrelerinin yani tıbbi adıyla oositlerin dondurulması işlemidir. Embriyo dondurmaya göre nispeten yeni bir uygulamadır. Yumurtalar embriyolardan daha kırılgandır ve dondurulması daha zordur. Ancak teknolojinin gelişmesiyle birlikte yumurtaların başarılı bir şekilde dondurulması ve çözülmesi artık mümkün olmaktadır. Son yıllarda gelişen vitrifikasyon adlı hızlı dondurma yoluyla yöntemin etkinliği artmıştır. Bu işlemde yumurtalık dokusu hormonlarla uyarıldıktan sonra yumurtalar vajinal veya karın yoluyla özel bir iğne ile vücut dışına alınır ve daha sonra kullanılmak üzere dondurulur. Kadın gebe kalmaya hazır olduğunda yumurtalar çözülür ve döllendirilir.

Yumurta dondurma kimlere yapılır?

Ülkemizde yumurta dondurma yöntemi yasal olarak; yumurtalık rezervi azalmış, aile öyküsünde erken menopoz olan kadınlarda veya yumurtalık yetmezliğine neden olabilecek kemoterapi, radyoterapi ve/veya yumurtalık cerrahisi gibi tedaviler gereken kadınlarda, ilgili işlemler öncesi yapılabilmektedir. Böylelikle kadınların ileride gebelik şansı yakalamaları hedeflenmektedir.

Embriyolar dondurulabilir mi?

Doğurganlığı korumanın bilinen, geleneksel yoludur. Bu yöntemde yumurtalık uyarıldıktan sonra yumurtalar alınır ve laboratuvarda döllendirilir. Büyüyen ve gelişim açısından uygun olan embriyolar gelecekte kullanılmak üzere dondurularak saklanır. Bu embriyoların donma/çözülme sürecinde hayatta kalma ve hamilelik yaratma şansı yüksektir. Dondurulan embriyolar ile birden fazla gebelik de elde edilebilir. Embriyo dondurma da vitrifikasyon adı verilen yolla yapılır. Dondurma işlemi tamamlandıktan sonra embriyolar sıvı nitrojen içinde saklanır.

Gamet hücreleri ve embriyolar teorik olarak süresiz olarak dondurulabilir. Hücreler -196°C sıcaklıkta sıvı azot tankları içinde özel taşıyıcılarda uzun süre boyunca kalabilir.

Embriyo dondurma işlemi de oosit dondurmada olduğu gibi kemoterapi veya radyoterapi gibi yumurtalıkları etkileyebilecek tedaviler öncesinde ilerideki doğurganlığı korumak amacıyla yapılır.  Embriyo dondurma için çiftin evli olması gereklidir. Ayrıca embriyo dondurma, bir tüp bebek uygulaması sonrası elde olan fazla embriyoların ileride gebelik şansı sağlayabilmesi için sıklıkla yapılan bir uygulamadır.

Sperm dondurma nedir?

Sperm dondurma, erkeğin ileride tüp bebek tedavisi ile çocuk sahibi olabilmesi için spermlerinin korunması ve saklanması yöntemidir.

Çeşitli hastalıklar, tedaviler ve cerrahi operasyonlar erkeklerde sperm sağlığını olumsuz etkileyebilir. Bu ihtimallere karşı sperm dondurma işlemi ile doğurganlık korunabilmektedir.

Sperm dondurma işlemi öncesinde, laboratuvarda erkek mastürbasyon yoluyla sperm örneğini verir. Doğal yolla sperm elde edilemediğinde cerrahi yöntemle sperm hücrelerinin toplanması da mümkündür.

Dondurulacak spermler değerlendirildikten ve bulaşıcı hastalık yönünden de incelendikten sonra yıkama işlemine tabi tutularak sağlıksız hücrelerden ve semen sıvısından arındırılır. Plastik tüplere alınan sağlıklı ve kaliteli spermler -196 °C sıcaklıkta sıvı azot bulunan kriyojenik kaplarda dondurularak saklamaya alınır.

Sperm dondurma neden yapılır?

Kemoterapi ve radyoterapi gibi tedaviler sperm üretimini önemli ölçüde azaltma potansiyeline sahiptir. Bu tür tedavilere başlanmadan önce dondurma işlemi yapılarak sağlıklı spermler ileride hastanın çocuk sahibi olabilmesi için korunur.

Pelvik bölgeyi, testisleri, meni kanalını kapsayan cerrahi operasyonlar da erkeklerde çocuk sahibi olmayı zorlaştırabilir. Bu tip operasyonlar öncesinde de spermler dondurularak ileride kullanılabilir.