Gebelik Takibi ve Gebelikte Tarama Testleri
Hamilelik her kadın için bir yandan sevindirici ve heyecan verici diğer yandan da zorlu ve hassas bir süreçtir. Gebelik takibi anne adayının bu süreci en sağlıklı şekilde geçirebilmesi ve bebeğin de sağlıkla dünyaya gelmesi için belli periyotlarda gerçekleştirilen kontrolleri ve testleri içerir.
Doktor tarafından hamileliğin doğrulandığı andan doğuma kadar devam eden gebelik takip sürecinin düzenli bir şekilde yapılması ve gerekli tarama testlerinin gerçekleştirilmesi ile olası komplikasyonlar zamanında öngörülmeye çalışılıp gerekli önlemler alınabilir.
İlk doktor ziyareti
İlk doktor ziyaretinde kan ve/veya idrar tahlilinden hamilelik doğrulanır. Bu andan itibaren gebelik takibi de başlamış sayılır.
Gebelik takibi sadece ilk kez anne olacaklar için değil daha önce doğum yapmış kadınlar için de son derece önemlidir; çünkü her hamilelik süreci birbirinden farklıdır.
İlk ziyarette gebelik tanısı konulduktan sonra, son adetin ilk gününe göre ve ultrasonografi ile gebelik haftası belirlenerek tahmini doğum tarihi hesaplanır.
Anne adayının;
- Genel sağlık durumu,
- Aile öyküsü (olası genetik hastalıklar),
- Mevcut hastalıkları,
- Kullandığı ilaçlar,
- Yaşı,
- İlk gebeliği olup olmadığı,
- Önceki gebelikleriyle ilgili özellikler,
- Daha önce geçirdiği ameliyatlar,
- Olası ruhsal sorunları,
- Önceden kullanılan doğum kontrol yöntemleri,
- Varsa denediği üremeye yardımcı yöntemler,
- İlaçlara karşı alerjileri gibi bilgileri alınır.
- Tansiyon değerlerine, boy ve kiloya bakılır.
- En son yaptırdığı meme ve jinekolojik muayene sonuçları değerlendirilir.
Hamilelikte yapılması önerilen yaşam değişiklikleri
Hamilelik sürecinde hem annenin hem de bebeğin sağlığı için iyi beslenmek, egzersiz yapmak, yeterli uykuyu almak oldukça önemlidir.
Doğum öncesi doktor tarafından özel vitamin takviyeleri reçete edilir. Bu vitamin takviyelerinin içinde mutlaka anne adayının ihtiyaç duyduğu miktarda folik asit yer alır. Folik asit, hücrelerin sağlıklı büyümesi ve gelişmesi için gereklidir. Hamilelikten önce ve hamileliğin erken döneminde alınmaya başlandığında, bebekte nöral tüp kusurlarının (beyin ve omurga kusurları, yarık dudak) ortaya çıkmasını engelleyebilmektedir.
Sigara, alkol ve diğer zararlı maddelerden de hamilelik sürecinde tamamen uzak durulmalıdır. Sigara düşük riski, gelişim bozuklukları, erken doğum, ani bebek ölümleri gibi birçok komplikasyondan direkt olarak sorumludur.
Gebelikte haftalara göre kontroller ve yapılması önerilen tarama testleri
Tek bebek beklenen hamileliklerde ilk 3 ayda doktorunuzun öngördüğü arayla; 3 aydan sonra ise aylık kontrol ile takip gerçekleştirilir. Son 3 ayda da yine doktorunuzun önerdiği sıklıkta kontrol planlanır.
Anne adayının kronik hastalıkları bulunuyorsa, daha önce düşük gerçekleşmişse, ileri yaş hamileliği varsa veya çoğul gebeliklerde daha sık periyodlarda gebelik takibi uygun olmaktadır.
Gebelik takibindeki tüm kontrollerde anne adayının tansiyonu ölçülür, karın palpasyonu (ölçümü) ve ultrasonografi ile bebeğin büyümesi ve gelişimine bakılır, bebeğin kalp atışları ve hareketleri kontrol edilir.
10 ila 14. hafta:
İlk trimesterde ikili tarama testi denen kan testi ve ultrasonla bebeğin ense kalınlığı kontrol edilir. Bu testlerle bebekte down sendromu ve trizomi 18 (Edward sendromu) genetik hastalık risklerinin oranı değerlendirilir. Son yıllarda cell-free DNA testi adı verilen, anne kanından fetüse ait serbest DNA parçacıklarının incelenmesi ile Down sendromu gibi kromozom sayı anormalliklerinin olası riski değerlendirilebilmektedir.
16 ila 18. hafta:
İkinci trimesterde üçlü tarama testi ile down sendromu, trizomi 18 (Edward sendromu) ve nöral tüp defekti açılarından risk oranı değerlendirilebilir. İkili test adı verilen ilk trimester tarama testi, üçlü teste göre günümüzde daha sık olarak kullanılmaktadır. İkili test ve/veya üçlü test veya cell-free DNA testi sonuçlarına göre gereğinde ileri test olan amniyosentez (fetüsün içinde bulunduğu amniyotik sıvıdan örnek alınması) işlemi önerilebilir.
20 ila 24. hafta:
Artık organ gelişimi tamamlanmaya yakın olan bebek herhangi bir anormallik olup olmadığının anlaşılması için detaylı ultrason ile kontrol edilir.
24 ila 28. hafta:
Şeker yükleme testi yapılarak, gebelik şekeri hastalığı araştırılır. Gestasyonel diyabet (gebelik şeker hastalığı) varlığında, anne diyete başlatılır.
28 ila 36. hafta:
Kan uyuşmazlığı tespit edilen anne adaylarına 28. haftada kan uyuşmazlığı iğnesi yapılır.
Ultrasonla bebeğin kontrolleri gerçekleştirilir. Annede idrar yolu enfeksiyonuna bakılır.
36 ila 40. hafta:
- haftadan 40. haftaya kadar, haftada bir NST (Non stres) testi yapılarak bebeğin durumuna bakılır. Son haftalara doğru ultrason ile amniyon mayi (bebeğin suyu) miktarı ve bebeğin genel durumu, kilo alışı ve pozisyonu değerlendirilir.
Artık son döneme girilen bu haftalarda doğum şekline de karar verilerek planlama yapılır.
- hafta sonrası:
- haftayı geçen gebeliklerde 2-3 günde bir NST testleri yapılır. Doğumun gecikmesi halinde ilaç yardımıyla doğum başlatılır.
