İnfertilite tedavisi kapsamında son 20 yılda, tüp bebek (IVF) uygulanan hastalarda gebelik oranları önemli ölçüde artmıştır. Tüp bebek tedavisinde başarı oranlarını etkileyen önemli elementlerden biri de, kontrollü yumurtalık uyarımı yöntemidir.
Kontrollü yumurtalık uyarımı ya da kontrollü ovaryan stimülasyon, ilaç kullanılarak aynı siklusta çoklu folikül geliştirilmesi işlemi olarak tanımlanmaktadır.
Tüp bebek tedavisi başta olmak üzere yardımcı üreme tekniklerinde kullanılan bu yöntemin amacı, yumurtalıklardan en ideal sayı ve kalitede oosit (üreme hücresi) elde etmektir.
Kişiye özel planlama, infertilite tedavilerinin başarısında en önemli kriterlerin başında gelmektedir.
Kontrollü yumurtalık uyarımı tedavisi kapsamında da farklı protokoller uygulanabilir. Her hasta için optimum başarı şansını sunan protokol, tüp bebek konusunda uzman doktorlar tarafından değerlendirilerek planlanır.
Kontrollü yumurtalık uyarımı neden yapılır?
Normal şartlarda kadınlar her ay bir yumurta geliştirerek yumurtlarlar. Ancak döllenen her yumurta kaliteli embriyoya dönüşmez. Kontrollü yumurtalık uyarımı hamile kalmakta zorlanan kadınlarda özellikle tüp bebek tedavisi kapsamında uygulanan bir yöntemdir. Kontrollü yumurtalık uyarımı ile birden çok sayıda folikül yani yumurta elde edilir; böylece kaliteli embriyo elde etme şansı artar.
Bir kez uygulanan kontrollü yumurtalık uyarımı ardından yapılan tüp bebek ve embriyo dondurma işlemi ile yıllar içerisinde birden çok gebelik ve doğum gerçekleşebilmektedir.
Kontrollü yumurtalık stimülasyonu nasıl gerçekleştirilir?
Kontrollü ovaryan stimülasyon kapsamında, infertilite tanısı almış hastada yumurtalıkları uyarmak için oral ve/veya parenteral (enjekte edilen) ilaçlar uygulanabilmektedir.
Tedavi kişiye özel olarak planlanır. Kadının yaşı, yumurtalık rezervi ve hormon değerleri yöntemin ve ilaç dozunun belirlenmesinde en önemli kriterlerdir. Ayrıca vücut kitle indeksi, geçirilmiş jinekolojik ameliyatların varlığı da değerlendirilir.
Yumurtalık uyarımı tedavisine ilaveten, olası fetüs anormalliklerinin önlenmesine yardımcı olunması için hastanın folik asit desteği de alması önerilir.
Hazırlık sürecinin ardından kontrollü yumurtalık stimülasyonu tedavisi kapsamında yumurtalık uyarıcı ilaçlar, yumurtlamanın başlatılması için adet döngüsünün erken döneminde verilir.
Klomifen sitrat veya letrozol etken maddesini içeren haplar menstrüel siklusun erken fazlarından itibaren genellikle 5 gün boyunca oral (ağızdan) yolla alınır.
FSH (Folikül Stimülan Hormon) hormonu içeren ilaçlar ise (gonadotropinler) deri altına günlük olarak enjekte edilmektedir.
Tedavi süreci
Tedavi süresinde, hasta ultrason kontrolü için belli periyotlarda çağırılır. Ultrason kontrollerinde folikül sayısı ve büyüklüğüne bakılarak tedavinin başarısı değerlendirilir. Ayrıca rahim içi endometrium tabakası da ultrasonla değerlendirmektedir.
Yine tedavi sürecindeki kontrollerde ek hormon testleri de yaptırılarak ilaç dozu yeniden ayarlanabilir.
Ortalama tedavi süreci 10-12 gün kadar sürmektedir. Tedavide yeterli sayıda ve 16-20 mm boyutlarında folikül elde edilmesi hedeflenir.
Kontrollü yumurta uyarısı tedavisinin son bölümünde, foliküller istenilen büyüklüğe eriştiğinde çatlatma iğnesi olarak da bilinen hCG hormonu (Human Chorionic Gonadotropin) cilt altına uygulanır. Yeterli boyuta ulaşan foliküllerde son yumurta olgunlaşma bu enjeksiyonla sağlanmaktadır. İşlemden yaklaşık olarak 34-36 saat sonra yumurta toplama işlemi (OPU) gerçekleştirilir.
Kontrollü yumurtalık stimülasyonunun başarı oranları kadının yaşına, hormon değerlerine, yumurta rezervi durumuna, çiftin ne kadar süredir çocuk sahibi olmaya çalıştığına ve diğer kısırlık faktörlerinin neler olduğuna göre değişmektedir. Açıklanamayan kısırlık teşhisi koyulan hastalarda da bu yöntem yaygın olarak kullanılmaktadır.
